Cyklamen — Cyclamen persicum
Cyklameny, choć powszechnie uprawiane są jako rośliny doniczkowe, lecz dostarczają także kwiatów ciętych do dekoracji wnętrz oraz do wieńców i różnego rodzaju wiązanek.
Liście sztywne, sercowate, drobno ząbkowane, zabarwione ciemno-zielono z nieregularnym, srebrzystym deseniem, o mięsistych, czerwono zabarwionych ogonkach wyrastają z brunatnej bulwy. Kwiaty duże, do 7 cm długości, złożone z 5 płatków charakterystycznie odgiętych do tyłu, osadzone na sztywnych, mięsistych szypułkach, wyrastają z górnej części bulwy. Postać i zabarwienie kwiatów — bardzo różnorodne. Płatki korony mogą być eliptyczne, prawie koliste lub lancetowate, o brzegach gładkich lub karbowanych, białe, różowe, łososiowe i czerwone w różnych odcieniach. Mniej pożądane są tzw. odmiany z „oczkiem” odznaczające się ciemniej zabarwionym pierścieniem przy nasadzie płatków.
Jednym z czynników decydujących o pomyślnej uprawie cyklamenów jest ziemia. Powinna ona być przygotowana przynajmniej na 6 tygodni przed użyciem, a najlepiej na jesieni, aby mogła się „odleżeć”, tj. uzyskać odpowiednią strukturę.
Zastąpienie torfem skomplikowanych mieszanek ziem pozwoli na znaczne zmniejszenie ilości godzin pracy przy produkcji cyklamenów.
Siew. Uprawa cyklamenów trwa przeszło rok. Rozmnaża się je z nasion, które sprzedawane są na sztuki. Nasiona są duże, około 2—3 mm o nieregularnych kształtach; świeże mają zabarwienie ciemno-wiśniowe i połysk, który tracą w miarę przechowywania. Można je wysiewać od sierpnia do końca września. Przed siewem zaleca się moczyć je przez 12, 24 lub 48 godzin w wodzie o temperaturze 22°. Skrzynki przeznaczone do wysiewu wypełnia się mieszaniną A złożoną z 2 części ziemi liściowej, 1 części piasku i 1 części torfu. Nasiona umieszcza się pojedynczo w rozstawie 2X3 cm i przysypuje przesianą ziemią, warstwą grubości 0,5 cm. Aby zapobiec rozwijaniu się glonów, powierzchnię przykrywa się mchem lub torfem. Skrzynki ustawia się w szklarni o temperaturze 18—22° i zrasza codziennie. Nasiona moczone kiełkują po 1,5—2 tygodniach a nie moczone po 4—6 tygodniach. Gdy kiełki zaczynają się ukazywać, zdejmuje się warstwę osłaniającą, a skrzynki ustawia możliwie blisko światła, w temperaturze 15°, aby siewki nie „wyciągały” się. W okresie wzrostu roślin temperatura powinna wynosić powyżej 14°, gdyż przy temperaturze niższej cyklameny wykształcają duże bulwy z małą ilością liści.
Pierwsze pikowanie. Po upływie 6 tygodni od skiełkowania roślin przystępuje się do pierwszego pikowania. Siewki podważa się kołeczkiem i, me otrząsając ziemi z korzeni, umieszcza w skrzynkach wypełnionych świeżą ziemią, w rozstawie 4X4 cm; w skrzynce mieści się wówczas 84—96 sztuk siewek. Siewki sadzimy lekko, nie obciskając ich, w ten sposób, aby liścienie były skierowane w jedną stronę, a młode bulwki całkowicie przykryte ziemią. Jeżeli bowiem młode bulwy wystają z ziemi, powierzchnia ich korkowacieje, wskutek czego przy dalszym rozrastaniu się bulw skórka pęka i tworzą się szczeliny, w których rozwijają się drobnoustroje powodujące gnicie.
Skrzynki z pikowanymi siewkami przetrzymuje się w temperaturze około 20° i lekko zrasza kilka razy w godzinach przedpołudniowych do czasu aż się przyjmą. Po upływie tego czasu temperaturę obniża się do 18—16°, a rośliny, poza zraszaniem, podlewa w miarę potrzeby. Należy zwracać uwagę, aby ziemia, w której rosną cyklameny, w ciągu całego okresu uprawy była umiarkowanie wilgotna, u cyklamenów bowiem zasuszonych, choćby nawet w początkowym okresie uprawy, kwiaty nie wyrastają ponad liście.
Drugie pikowanie. Gdy siewki wytworzą 3—4 liście, co następuje zazwyczaj po następnych 5—7 tygodniach, cyklameny pikuje się ponownie do mieszanki B, w rozstawie 6X6 cm (w skrzynce mieści się wówczas 45 sztuk). Czynność tę, jak i dalsze zabiegi, wykonuje się podobnie jak przy pierwszym pikowaniu.
Począwszy od drugiego pikowania cyklameny można uprawiać w torfie, którego pH zostało doprowadzone do 5,6—6,0 i do którego dodawano glinę oraz następującą mieszankę nawozów: 0,78 kg saletry amonowej, 0,57 kg superfosfatu, 0,40 kg siarczanu potasu i 0,25 kg siarczanu magnezu na 1 m3.
Doniczkowanie. W połowie kwietnia cyklameny sadzi się do doniczek używając mieszanki C. Doniczki powinny mieć średnicę 8—9 cm. Na ich dnie daje się drenaż, a bulwę lekko obsypuje ziemią, tak aby utworzyła mały kopczyk. Nawet po podlaniu roślin bulwy nadal muszą się znajdować pod powierzchnią ziemi.
Doniczki ustawia się w szklarni o temperaturze 16—18° C, po 40 sztuk na 1 m;2 lub, jeśli wiosna jest ciepła, od razu w inspekcie na ciepłym spodzie, po 60 sztuk w oknie.
Przez pierwszy tydzień po sadzeniu cyklameny utrzymuje się w ciepłej, wilgotnej atmosferze, lekko zacieniowane. Po tym okresie cieniuje się je tylko w czasie silnego nasłonecznienia, zazwyczaj w godzinach od 11 do 14, stopniowo wznawia wietrzenie, a rośliny opryskuje się 2 razy przed południem i raz po południu.
Pierwsze przesadzanie. Gdy korzenie oplotą bryłę ziemi, jest to znak, że cyklameny muszą być przesadzone ponownie; czynność ta przypada zazwyczaj na koniec maja, początek czerwca. Rośliny sadzi się do doniczek o średnicy 10—11 cm, do mieszanki D, postępując jak przy pierwszym sadzeniu do doniczek. W naszych warunkach przesadzone rośliny ustawia się zazwyczaj w skrzyniach inspektowych na ciepłym spodzie, po 40 sztuk w oknie, dołując doniczki w ściółce torfowej, co ułatwia utrzymanie właściwej wilgotności.
Drugie przesadzanie. Po raz ostatni cyklameny przesadza się w końcu czerwca, na początku lipca, najpóźniej do 10 lipca, do doniczek o średnicy 13—14 cm. Jak zwykle rośliny sadzi się lekko, tym razem jednak zwracając uwagę, aby 1/3 bulwy wystawała ponad ziemię. Jednocześnie za pomocą zaostrzonego patyczka usuwa się wyrastające pąki kwiatowe. Codziennie rano cyklameny przegląda się i podlewa, a ponadto w ciągu dnia zrasza dwu-, a nawet trzykrotnie jeśli panuje upał. W razie stałej operacji słonecznej cieniuje się od godziny 10 do 15. W trzeciej dekadzie sierpnia zaprzestaje się cieniowania, a rośliny spryskuje tylko 2 razy dziennie.
Od połowy sierpnia rośliny rosnące w torfie zasilamy trzykrotnie, w odstępach dwutygodniowych, roztworem mieszanki dodawanej do torfu, licząc 1 g na 1 roślinę.
Aby cyklameny rozrastały się równomiernie we wszystkich kierunkach, muszą mieć dostateczną ilość miejsca. W tym celu rozstawia się je gdy zaczynają się stykać liśćmi, tj. 2—3 razy w ciągu lata, w wyniku czego w jednym oknie znajduje się 16-—20 doniczek. W 3 tygodnie po ostatnim przesadzeniu roślin co 10 dni zasila się je gnojowicą rozcieńczoną w stosunku 1 :30 z dodatkiem 2 g superfosfatu i 1 g 40-procentowej soli potasowej.
Pielęgnowanie po przeniesieniu do szklarni. W ostatnich dniach września, a najpóźniej w pierwszych dniach października (jeśli jesień jest ciepła), cyklameny przenosi się do szklarni i ustawia po 9—12 sztuk na 1 mb parapetu. Rośliny te najrównomierniej i najobficiej kwitną w temperaturze 12—16°.
Znana jest powszechnie próba, jaką stosują ogrodnicy by przekonać się, czy cyklameny są dobrze wyprodukowane. Polega ona na odwróceniu doniczki z rośliną dnem do góry i ustawieniu na liściach; u prawidłowo rozwiniętej rośliny nie tylko ogonki liściowe nie powinny się zginać, lecz powinna ona utrzymać drugi egzemplarz ustawiony na niej.