NAWOZY MINERALNE
Nawozy mineralne zawierają przeważnie tylko jeden główny składnik pokarmowy i dlatego dzieli się je na grupy według składnika, który zawierają. Wyróżnia się następujące grupy nawozów mineralnych:
– nawozy azotowe,
– nawozy fosforowe,
– nawozy potasowe,
– nawozy magnezowe,
– nawozy wapniowe,
– mikronawozy,
– nawozy wieloskładnikowe.
Nawozy mineralne można scharakteryzować w punktach.
1. Zawierają składniki pokarmowe, stanowiące miarę użytecznej wartości nawozów mineralnych. Ich zawartość określa się mianem czystego składnika. I tak, za czysty składnik przyjęto uważać zawartość azotu (N) w nawozach azotowych, tlenek fosforu (P205) – w fosforowych, tlenek potasu (K20) – w potasowych i tlenek wapnia (CaO) -w nawozach wapniowych. Przeliczenia nawozu na czysty składnik i odwrotnre dokonuje się następująco:
czysty składnik =(masa towarowa) x (nominalna zawartość czystego składnika w nawozie) / 100
masa towarowa nawozu = suma czystego składnika x 100 / % czystego składnika w nawozie
2. Określa się je według stopnia rozdrobnienia. Jest to ważna cecha, wpływająca na wykorzystanie składników pokarmowych z niektórych trudno rozpuszczalnych nawozów. W celu zmniejszenia powierzchni chłonnej nawozów pylistych produkuje się nawozy granulowane. Nawozy granulowane muszą mieć ściśle określoną wielkość granulacji oraz dopuszczalną ilość podziarna i nadziarna. Odchylenia od normy wpływają bowiem na pogorszenie działania nawozu i trudności w mechanicznym wysiewie.
3. Sypkość rzutuje na zdolność wysiewu, co ma przede wszystkim znaczenie przy mechanizacji tej czynności.
4. Zawartość wody waha się w szerokich granicach, w zależności od rodzaju nawozu, np. w moczniku wynosi 0,3%, a w superfosfacie pylistym do 13%. Jest ona objęta normą; w przypadku jej przekroczenia właściwości fizyczne nawozu ulegają pogorszeniu (nawóz taki ma mniejszą wartość użytkową).
5. Zawartość zanieczyszczeń w nawozach podlega również normowaniu, w celu niedopuszczenia do nadmiernej koncentracji niektórych składników szkodliwych dla roślin, np. wolnych kwasów, metali.
Nawozy azotowe, w zależności od składu chemicznego, dzieli się na cztery grupy.
1. Nawozy azotanowe, czyli saletrzane. Saletra sodowa syntetyczna, produkowana w wyniku syntezy z azotu atmosferycznego, jest nawozem o barwie jasnożółtej, zawierającym 15,5% azotu w formie saletrzanej. Saletra wapniowa – azotan wapniowy, otrzymywany przez działanie kwasu azotowego na węglan wapniowy, zawiera 15,5% azotu. Z uwagi na dużą higroskopijność produkowana jest w granulkach, w kolorze białym (w Polsce przestano ją produkować od 1975 r ). Wszystkie saletry są łatwo rozpuszczalne w wodzie. Są nawozami fizjologicznie zasadowymi, szybko działającymi. Nadają się na wszystkie gleby i pod rośliny nie znoszące środowiska kwaśnego. Z uwagi na możliwość wypłukiwania saletr, stosuje się je przeważnie pogłównie, tj. w czasie wzrostu roślin, rozsypując w międzyrzędach, dzieląc zaplanowaną dawkę na 2 lub 3 części, ażeby rośliny lepiej wykorzystały dane składniki pokarmowe.
2. Nawozy amonowe: siarczan amonowy i woda amoniakalna. Siarczan amonowy zawiera 20,5-21% azotu. Jest on nawozem krystalicznym, niehigroskopijnym, barwy białokremowej i – w przeciwieństwie do saletry – fizjologicznie kwaśnym. Jest typowym nawozem przedsiewnym. Po wysiewie powinien być starannie przykryty ziemią. Woda amoniakalna zawiera 20,5% azotu. W odróżnieniu od siarczanu amonowego woda amoniakalna powoduje alkalizowanie środowiska glebowego.
3. Nawozy saletrzano-amonowe: saletra amonowa i saletrzak. Saletra amonowa zawiera 34% azotu: część w formie amonowej i część w formie saletrzanej. Jest ona łatwo rozpuszczalna i wchłaniająca wodę (nawóz higroskopijny). Działa równie szybko, jak i inne saletry, ale nie ulega tak łatwo wymyciu w głąb ziemi; dlatego można ją stosować również przedsiewnie. Stosowana pogłównie wymaga przykrycia tylko na glebach zasadowych. Saletrzak jest mieszaniną saletry amonowej i drobno zmielonego węglanu wapniowego. Saletrzak, podobnie jak saletra amonowa, zawiera połowę azotu w postaci saletrzanej, a połowę w postaci amonowej. Dodatek zmielonego węglanu wapniowego zmniejsza higroskopijność tego nawozu, a także obniża zawartość azotu do 25-28%. Saletrzak nadaje się pod wszystkie rośliny uprawne. Może być stosowany przedsiewnie i pogłównie. Wymaga przykrycia glebą.
4. Nawozy amidowe – mocznik. Mocznik jest nawozem rozpuszczalnym w wodzie, dlatego łatwo przenika w głąb gleby. Wyróżnia się on dużą zawartością azotu – 46%. Nie zawiera żadnych składników ubocznych, jest więc najbardziej stężonym, a przy właściwym zastosowaniu, bardzo dobrym nawozem azotowym. Mocznik może być stosowany przedsiewnie, pogłównie i dolistnie. Dobre jego działanie zapewniają szczególnie gleby o tzw. wysokiej kulturze.
Stosowanie i działanie nawozów azotowych, podobnie jak i innych nawozów mineralnych, zależy od właściwości danego nawozu, jego dawki, terminu wysiewu, właściwości gleby i potrzeb nawozowych roślin. Na glebach kwaśnych nie powinno się stosować nawozów fizjologicznie kwaśnych, ponieważ jeszcze bardziej zakwaszałyby glebę. Wybór nawozu azotowego zależy także od tego, czy stosuje się go przedsiewnie czy pogłównie. Wielkość dawek zależy od zasobności gleby, dawki nawozów organicznych, które również zawierają azot, oraz od wymagań pokarmowych roślin. Ilość azotu, wykorzystanego przez rośliny z nawozów azotowych, wynosi średnio 50-60%, niekiedy dochodzi do 95%. Najlepiej wykorzystywany jest azot z saletr -do 95%.