Lewkonia — Matthiola incana
Lewkonia jest rośliną uprawianą od dawna ze względu na piękne kwiaty o przyjemnej woni. Najbardziej są cenione rośliny o kwiatach pełnych, które znajdują szerokie zastosowanie przy wyrobie bukietów, wiązanek i wieńców.
Znane są trzy rasy lewkonii: letnia, jesienna i zimowa, które różnią się między sobą długością okresu produkcji. Okres produkcji lewkonii letniej trwa 3—4 miesiące, jesiennej — 5 miesięcy, a zimowej — 10 miesięcy.
Do uprawy pod szkłem nadają się lewkonia letnia i lekwonia zimowa.
Uprawa lewkonii letniej w szklarni. Spośród odmian lewkonii letniej do uprawy pod szkłem najbardziej nadaje się odm. „Excelsior” o pędzie kwiatowym nierozgałęzionym, wyrastająca do 50—70 cm, o kwiatach białych, różowych, łososiowych oraz odmiana „Brillant” o pędzie nierozgałęzionym wyrastająca do 35—40 cm wysoko, o kwiatach białych, różowych, czerwonych. Szczególnie poszukiwane są odmiany należące do typu „całkowicie pełnych” (Allgefullte), z nasion których otrzymuje się 80—90%, a nawet wszystkie rośliny o kwiatach pełnych. Tymczasem u odmian zwykłych kwiaty pełne stanowią nie więcej niż 50—60%. Procent ten może być jednak podwyższony, gdyż niektóre odmiany mają tzw. czynnik sygnalizujący tj. wskaźnik, który w fazie siewki ułatwia odróżnienie roślin lewkonii pełnokwiatowej. Mianowicie u niektórych odmian (np. „Excelsior” i „Brillant”) liście roślin pełno-kwiatowych są zabarwione jasnozielono, a roślin o kwiatach pojedynczych — ciemnozielono. Różnica w zabarwieniu występuje najwyraźniej na wiosnę, gdy dzień ma mniej niż 12 godzin (do 20 kwietnia), a temperatura waha się od 6 do 8 stopni C.
Nasiona lewkonii, których w 1 g znajduje się 600—700 szt. wysiewa się w styczniu-lutym do skrzynek wypełnionych mieszaniną złożoną z 2 części ziemi liściowej i 1 piasku. Ziemia i piasek muszą być uprzednio parowane, gdyż siewki lewkonii łatwo są porażane przez grzyby powodujące zgorzel siewek. Wysiewy przysypujemy 2 cm warstwą piasku, podlewamy ostrożnie — raczej spryskujemy. Gdy siewki zaczynają kiełkować zwracamy uwagę by temperatura nie była wyższa niż 8° i obserwujemy czy wystąpiło zróżnicowanie zabarwienia. Jeśli zróżnicowanie pojawiło się wybiera się jedynie siewki o jasnozabarwionych liściach i pikuje w rozstawie 2X3 cm do skrzynek wypełnionych świeżą ziemią także przeparowaną. Rośliny podlewamy bardzo umiarkowanie i pozostawiamy w temperaturze 12—15°, a gdy osiągną około 5cm wysokości sadzimy do gruntu w szklarni lub w belgijce.
Uprawa w szklarni. Ziemia w szklarni powinna być żyzna. Lewkonię sadzimy w rozstawie 10—15 X 20 cm. Przez pierwsze dwa tygodnie utrzymujemy temperaturę 12—15° C, a następnie obniżamy do 8—12° C, gdyż w tej temperaturze lewkonia wykształca ładniejsze kwiaty. Nadal podlewamy dopiero wtedy, gdy wierzchnia warstwa ziemi jest zupełnie sucha, a szklarnie obficie wietrzymy, by rośliny zabezpieczyć przed mączniakiem. Zakwita w drugiej połowie maja.
Uprawa w belgijkach. Zasługuje na zalecenie, gdyż lewkonia jest niewrażliwa na nieznaczne przymrozki. Rozsadę można wysadzić nawet w początku kwietnia w rozstawie 15 X 18 cm. Początkowo belgijki nakrywamy oknami i przez pierwszy tydzień wietrzymy tylko w południe, a w następnym od, godziny 10 do 12. Po dwóch tygodniach zazwyczaj można wyjąć co 4 okno, a pozostałe równomiernie rozsunąć. Po 3 tygodniach od wysadzenia wyjmuje się znów co drugie okno, a pozostałe rozsuwa. W pierwszych dniach maja, przy normalnym przebiegu pogody, można zdjąć wszystkie okna. Rośliny nadal podlewa się ostrożnie. Lewkonia uprawiana w belgijkach zakwita na początku czerwca, lecz wydaje kwiatostany silniejsze niż przy uprawie w szklarni.
Uprawa lewkonii zimowej. Spośród odmian lewkonii zimowej najbardziej rozpowszechniona jest lewkonia „Nicejska” wyrastająca do 80 cm oraz lewkonia „Cesarska” dochodząca do 30—35 cm wysokości. Obie rozkrzewiają się silnie.
Nasiona wysiewamy w maju, na początku czerwca do skrzyneczek jak lewkonię letnią, lecz skrzyneczki ustawiamy w inspektach. Siew wprost do skrzyń inspektowych jest mniej wskazany, ze względu na konieczność parowania ziemi.
Siewki pikujemy wprost do okien do ziemi inspektowej z dodatkiem torfu, który będzie utrzymywał zwartą bryłę korzeniową i ułatwi następne przesadzanie. Gdy siewki osiągną 5—7 cm wysokości sadzimy je na zagonach, na otwartym powietrzu w rozstawie 30 X 30 cm. Gleba powinna być dobrze doprawiona i nawieziona rozłożonym obornikiem. Jeśli gleba ma odczyn kwaśny, należy ją uprzednio zwapnować. W ciągu lata glebę wzruszamy nie dopuszczając do zachwaszczenia. W końcu sierpnia rośliny dobrze rozrośnięte (słabych nie opłaca się sadzić) sadzi się do doniczek o średnicy 14 cm lub większych do ziemi ciężkiej, gliniastej z dodatkiem torfu (1/5). Po podlaniu lewkonię ustawiamy w belgijkach po 15 do 20 szt. w oknie, gdzie pozostają do rozpoczęcia pędzenia. Z nadejściem przymrozków lewkonię przykrywamy oknami, lecz w dzień obficie wietrzymy. Z chwilą obniżenia się temperatury w ciągu dnia do 2—5° C okna pozostawiamy zamknięte, a wietrzymy tylko w południe. Z nadejściem mrozów belgijki okrywamy matami i liśćmi. W dni cieplejsze i bezwietrzne wietrzymy w godzinach południowych. W styczniu lewkonię przenosimy do szklarni o temperaturze 10-—12° C, oczyszczamy z zaschniętych liści i ustawiamy na stole w 3—4 rzędach. Pielęgnujemy jak lewkonię letnią. Przeniesiona w pierwszej połowie stycznia zakwita w początkach marca.
Zbiór kwiatów. Kwiatów lewkonii nie ścina się, lecz całe rośliny wyrywa się z korzeniami w momencie gdy rozwinięta jest połowa kwiatów w kwiatostanie. Przed transportem korzenie najpierw otrząsa się, a następnie opłukuje z ziemi.